Produkcja pod lupą. O czym mówi nam traceability?

Traceability to pojęcie, które coraz częściej pojawia się w kontekście nowoczesnej produkcji i zarządzania jakością. Choć sam termin brzmi znajomo, jego rzeczywiste znaczenie wciąż bywa nie do końca zrozumiane. Pojawiają się wątpliwości czego dokładnie dotyczy, jakie obszary obejmuje i jakie informacje nam daje identyfikowalność produktu. W tym artykule rozkładamy traceability na czynniki pierwsze – przytaczamy definicje, przykłady i odpowiadamy na pytanie jakie realne korzyści przynosi organizacjom produkcyjnym. 

Traceability, czyli inaczej identyfikowalność, to zdolność do śledzenia historii, pochodzenia oraz statusu produktu lub procesu na każdym etapie łańcucha dostaw i wytwarzania – od surowca, poprzez kolejne etapy produkcji, aż po dostarczenie do końcowego odbiorcy. Stanowi fundament zarządzania jakością, zgodności z przepisami oraz budowania zaufania klientów.  

Identyfikowalność daje możliwość precyzyjnego odwzorowania:  

• gdzie i kiedy dany produkt powstał,   

• z czego został wykonany,   

• według jakich wytycznych i dokumentacji był wytwarzany,  

• jakie przeszedł etapy produkcji,   

• kto uczestniczył w procesie jego wytwarzania,  

• w jakich warunkach był produkowany,  

• jakie osiągał parametry w testach i próbach,  

• gdzie trafił po opuszczeniu zakładu.   

A niekiedy pozwala również dowiedzieć się:  

• jaka jest jego historia serwisowa,  

• co było naprawiane/wymieniane i dlaczego,  

• kto dokonywał serwisu i czego do niego użył.   

Warto podkreślić, że traceability to nie tylko archiwizacja danych. To przede wszystkim powiązanie informacji w logiczną całość, która pozwala w dowolnym momencie prześledzić ścieżkę produktu i procesu jego wytwarzania. 

O traceability możemy mówić zarówno w kontekście konkretnego wyrobu, jak i całego procesu.   

Traceability produktu pozwala na śledzenie partii (batch/lot tracking) – np. z jakich surowców (czy półproduktów) wykonano konkretny produkt – czy rejestrowanie wyników czynności związanych z kontrolą jakości. Daje możliwość zarządzania numerami serii (to szczególnie ważne np. przy produktach spożywczych i farmaceutycznych, czyli mających bezpośredni związek z ludzkim zdrowiem i życiem) czy nawet numerami identyfikującymi poszczególne części (jak to ma miejsce np. w branży automotive). Ponadto umożliwia rejestrowanie terminów ważności. Wszystkie te informacje pozwalają na prostą weryfikację wsteczną danych o produkcie (np. przy rozpatrywaniu reklamacji).   

Traceability procesu dotyczy warunków, w jakich powstał produkt. Obejmuje zbieranie danych z maszyn, stanowisk, środowiska czy od operatorów, a także umożliwia identyfikację przyczyn opóźnień. Jest to zbiór informacji, które w zestawieniu historycznym umożliwiają wnioskowanie w celu optymalizacji procesu produkcji i ciągłego doskonalenia.   

Kierunki traceability  

Traceability w tył – pozwala na prześledzenie historii produktu, materiału czy komponentu od wybranego momentu w tył, aż do jego źródła. Dzięki temu można zidentyfikować skąd pochodził dany surowiec, kto był jego dostawcą, jakie procesy zaszły wcześniej itp.   

Traceability w przód – pozwala prześledzić co działo się z danym produktem, surowcem czy komponentem już po określonym etapie. Np. W jaki sposób został dalej wykorzystany, do jakich konsumentów trafił.  

Kierunki te można w zależności od potrzeby stosować w różnych obszarach traceability.   

Obszary traceability  

Traceability polega na zbieraniu odpowiednich danych w odpowiedni sposób, a powiązanie ich z precyzyjnie określonymi kontekstami daje możliwość przeprowadzenia analiz w różnych kierunkach w ramach danych dostępnych w różnych obszarach stosowania tracebility wspomnianych wcześniej.  

• Traceability wsteczne (upstream/backward) – koncentruje się na danych spoza organizacji. Zazwyczaj obejmuje dostawców surowców, półprodukty i komponenty. Wymaga współpracy z partnerami zewnętrznymi.Informacje te są często wymieniane w formie numerów partii, certyfikatów dostaw czy raportów jakościowych. Przykładowo, gdy mamy wydłużony czas odparowywania surowca w zbiorniku, wsteczne traceability pozwala sprawdzić z której partii dostawy pochodził i jakie były warunki jego transportu lub parametry jakościowe u producenta.   

• Traceability wewnętrzne (in-process/internal) – pozwala na monitorowanie przepływu materiałów, półproduktów oraz informacji o produkcji – od momentu przyjęcia surowców i półproduktów po wyprodukowanie gotowego wyrobu.  

• Traceability w przód (downstream/forward) – to możliwość śledzenia wyrobów gotowych od momentu opuszczenia przez nie zakładu. Dzięki niemu, gdy zidentyfikujemy wadę w wyrobach gotowych możemy prześledzić do jakich odbiorców trafiły – nie tylko w rozumieniu bezpośredniego odbiorcy produktów z zakładu, ale także śledząc jego dalsze losy.   

Traceability to znacznie więcej niż tylko spełnienie wymogów prawnych czy dokumentowanie procesów. To kompleksowe podejście do zarządzania danymi produkcyjnymi, które umożliwia: 

• szybkie reagowanie na niezgodności i reklamacje, 

• zwiększenie efektywności i bezpieczeństwa procesów, 

• optymalizację kosztów i ograniczenie strat, 

• budowanie transparentności i zaufania w relacjach z klientami oraz partnerami biznesowymi. 

Traceability pozwala spojrzeć na procesy w sposób całościowy i świadomy. Dzięki identyfikowalności przedsiębiorstwo zyskuje kontrolę nad każdym etapem wytwarzania – od źródła surowca po gotowy produkt. Coraz częściej możemy mówić o nim nie tylko jak o narzędziu pozwalającym spełnić formalne wymogi, ale wręcz jako o elemencie kultury całej organizacji. W tym kontekście traceability jest świadectwem odpowiedzialności, dbałości o jakość i nowoczesnego podejścia do zarządzania.